Ricky Gervais wil zo graag het punt maken dat “woke” humor bedreigt dat hij zelf vergeet een leuke grap te vertellen.
Onlangs bracht Ricky Gervais een nieuwe special, Supernatural, uit op Netflix. Het werd snel gevolgd door een artikel van the Independent: een review van 2 sterren, met als voornaamste bezwaar dat de special vooral bestaat uit goedkope grappen, voor een groot deel ten koste van transgenders. Koren op de molen van zijn fans± als de Independent het bekritiseert moet het wel goed zijn. Ook al vermoedde ik dat het niet best zou zijn, dan nog wilde ik graag zelf de hele show zien om het te beoordelen. Dat deed ik, en het viel me niet bepaald mee.
Ironie
Ja, daar begon het mee. Ironie, dat gebruikt hij vrij veel, geeft hij zelf aan. Bijvoorbeeld als hij zegt dat er geen leuke vrouwelijke comedians zijn: dat zegt hij omdat hij dit juist niet bedoelt. Mensen lachen dan daar om, terwijl ze weten dat hij het tegenovergestelde bedoelt, licht Gervais toe. Ik vermoed dat hij daarmee zijn publiek wat overschat. Zoiets blijft lastig: ik vermoed dat niet iedereen de ironie van De Luizenmoeder begreep. Vooral toen Angela de Jong hier enthousiast over was werd het wel duidelijk dat de bedoeling niet overal overkwam. Die verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij de artiest, maar ook bij het publiek. Toch is het iets waar je bij het aansnijden van bepaalde thema´s wel vragen bij kunt stellen. Bij het cliché dat vrouwen niet grappig zijn is dat niet zo’n punt.
Dat zit wat anders bij grappen over transgenders, een groep waar al tamelijk veel negatieve vooroordelen en onwaarheden over circuleren. Hij stelt zich een gesprek voor tussen een vrouw en iemand van de zogenaamde “woke-mob”. De vrouw stelt dat de toegang van transvrouwen tot het toilet een bedreiging is voor de veiligheid van vrouwen. Als zij vervolgens stelt: “He raped me”, corrigeert de woke-mob haar: “She raped you!”. Waar de ironie hier dan zit weet ik niet heel goed. Want het idee dat het openstellen van toiletten voor transvrouwen leidt tot meer verkrachtingen is nergens op gebaseerd, terwijl geen toegang tot toiletten wel leidt tot allerlei medische problemen bij transmensen. Zou het kunnen dat het een soort turbo-ironie was die de spot met dit argument dreef? Het lijkt mij erg sterk. Het klinkt meer als het herhalen van gevaarlijke stigma’s die de gezondheid van transmensen bedreigen. Dat het Venn-diagram van mensen die vrouwen niet geloven bij beschuldigingen van verkrachting en mensen die zich vijandig opstellen tegen transvrouwen 1 cirkel is lijkt hem hierbij ook te ontgaan.
De regels van comedy
Gervais ageert in zijn show ook tegen de “regels van comedy”, waarin hij stelt “You’ve gotta punch up, not down”. Ja, hier ben ik het wel mee eens. Gervais niet. “Sometimes you’ve gotta punch down, for instance when you are beating up a disabled toddler.” Een schokeffect is hier overduidelijk de bedoeling. Maar er volgt nergens een uitwerking van “punching up and punching down”, hier moeten we het mee doen. Het belangrijkste doel is bereikt: “woke” is ongetwijfeld boos dat ‘ie dit heeft gezegd. Als het je daar om te doen was, prima, maar een beetje hol is het wel. Eerder in de show zegt Gervais dat mensen beledigen niet zijn doel is. Dat gebeurt gewoon als je vrijuit spreekt, niks aan te doen. Toch komt het over of het “triggeren” van mensen belangrijker voor hem is dan daadwerkelijk leuke grappen maken.
Privilege
Gervais benoemt zelf tegen het einde dat hij tot een minderheid behoort: witte, heteroseksuele miljonairs. “And I don’t whine about it”. Waar heb ik dan het afgelopen uur naar zitten luisteren? Uiteraard snapt hij zelf ook dat zijn groep een stuk minder bedreigd wordt dan andere minderheden. Of hij dat ook echt begrijpt betwijfel ik echter. Dan komen we namelijk op het punt waarop Gervais stelt dat hij absoluut niets tegen transvrouwen heeft. Ik geloof het best, de vraag is echter of dit er toe doet? Want hij meent inclusief te zijn door grapjes te maken over iedere groep. Maar waar voor iemand met zijn privilege een grapje gewoon een grapje is, zorgen de stigma’s die hij in stand houdt met zijn comedy daadwerkelijk voor een onveiliger wereld voor transmensen, dikke mensen en moslims, om er een paar te noemen.
Het doel van comedy
Nu worden we de laatste tijd bedolven onder de comedians die comedy “het werktuig van de waarheid” noemen, naar Aristoteles, of aangeven dat zij opkomen voor degenen die de mond gesnoerd worden.
Met al die pretenties wordt nog wel eens vergeten dat comedy vooral ook grappig moet zijn. Een voorbeeld van iemand die de mond gesnoerd is, is natuurlijk Louis CK, de gecancelde comedian die Gervais noemt. Tickets voor diens Europese tour in 2022 zijn overigens te krijgen via zijn website. En natuurlijk zijn er ook comedians die niet de ambitie hebben om stigma’s te doorbreken, op te komen voor minderheden en de macht te bevragen. En dat is ook prima (zie bijvoorbeeld Herman Finkers en Harrie Jekkers). Maar af en toe een leuk grapje had er wel afgekund, toch?
whenever Gervais trends so should this pic.twitter.com/bJVOb36nt4
— Sorcha Ní Nia (@Luiseach) April 27, 2021